IRAN MESELESI
Önceki yaziyi Iran?la ilgili bir cümle ile bitirmistim. O bitiris bu yazinin konusunu belirledi. Iran komsumuz ve dünya siyasetinde hep gündemde olan bir ülke. Haddime düsmese de bu konuda da fikir beyan etme densizligini gösterecegim. Kizan kizsin kime ne?
Iran Türkiye?nin komsulari içinde asagi yukari Türkiye?ye denk bir potansiyele sahip tek ülkedir. Biliyorsunuz Rusya artik sinir komsumuz degil.
Iran kelimesi Aryan?den geliyor. 20. Yüzyildaki Sahlardan birisi biz aryan kökenliyiz deyip devletin adini Iran yapmis ve hep Iran dedigimiz yer ondan sonra Iran olarak adlandirilmis. Asagida küçük bir kopyalama var. Iran Iran olali 73 sene olmus, Persiya?yi Iran yapan Riza Sah biraz Almanciymis. Bu adin seçilme sebeplerinden biride bu olmali. Iran uzmani olmadigimdan fazla ayrintiya girip baltayi tasa vurmayalim. Biz Iran?in eski hallerini bilmeyiz. Sah zamani Iran?inda biz daha çocuktuk. Devrimi bile hatirlamam. Iran Irak Savasi, Humeyni, Devrim ihraci? falan filan çocukluk ve ilk gençlik yillarimizda çokça duydugumuz sözlerdi.
Bu günlerde Amerika?nin Iran?a operasyon yapacagi falan da söylenip duruyor. Hatta nükleer bombalardan bahseden çatlaklar bile var. Ben artik bunlari pek ciddiye almiyor. Gülüp geçiyorum. (Israil hariç. Onlar batinin simarik çocugu gibi davranip ?ben yaptim oldu? diyerek belki bir çilginlik yapabilirler.) Çünkü bende birkaç yildir, söyle bir kanat olustu. Dünya sistemi Iran?in bugünkü halinden çok memnun, ve bu halin bir süre daha devam etmesini isteyeceklerdir. Bence Iran birinci hedef degil.
Biliyorsunuz Iran Hz. Ömer zamaninda fethediliyor. Müslümanlar 4 halife döneminden ?isirici kralliklar? dönemine giriyorlar. Kerbela vakasini müteakip bir mezhep olarak Siilik olusuyor. Aslinda Siiligi ortaya çikaran siyasi anlasmazliklar, ama süreç içinde fikihtan akaide Sünnilik ve Siilik olarak iki ayri Islam anlayisi ortaya çikiyor. (Ama Islam tekdir.) Iste bu süreçte Perslerin Araplara karsi bir savunma mekanizmasi olarak, aslinda eski kültür köklerine bagli kalma inadi ve siyasi sebepleri de gözeterek Siiligi tercih ettiklerini iddia edenler var. Dogrusunu Allah bilir. Persiya tarihi süreç içinde uzun süre Selçuklular?dan baslayarak Türk hanedanlarinin yönetiminde bulunuyor. Bizim Anadolu Türkleri olarak Anadolu?ya gelis yolumuz üzerinde olmalari nedeniyle Türk Islam?i diye tabir edebilecegimiz bir Islam anlayisimiz varsa bunda Iran etkisi de var. Türkçe de pek çok Farsça kökenli kelime var. Anadolu?ya gelen Müslüman Türklerin bugün anladigimiz manada Sünni olmadiklari, Sünniligin Yildirim Beyazit dan ve özellikle Istanbul?un fethinden itibaren kurumsallasarak baskin karakter özelligi kazandigini iddia edenler de var.
Osmanlilar ilk kurulus dönemlerinde öncelikli genisleme alani olarak batiyi, Trakya?yi ve Balkanlari seçiyorlar. Bu yöndeki fetih gayreti Anadolu?daki diger beylikleri de Osmanlilarin etrafinda toplanmaya sevk ediyor. Kendileri gelmeyenlerde süreç içinde Osmanlilar tarafindan bertaraf ediliyor. Timur?la birlikte 1402 den itibaren bir fetret dönemi yasiyoruz. O zaman Anadolu?da Osmanliya tabi olan beylikler yeniden kendi baslarina hareket etme imkani buluyorlar. O tarihlerde Osmanli topraklarinin büyük kismi Avrupa yakasinda. Trakya ve Balkanlardaki Osmanli topraklarindan, Ilber Ortayli?nin deyimiyle Avrupa?da ki Anavatandan güç alarak, Osmanli devleti yeniden kuruluyor. Çelebi Mehmet hakimiyeti elde ediyor. Fetret dönemi atlatiliyor.
Fatih?in Uzun Hasan?la Yavuz?un Sah Ismail?le mücadelesi bir yandan kardes kavgasi gibi bir yandan mezhep kavgasi gibi. Bizim Iran?a karsi antipatimiz taa o zamanlardan kalma. Evet Iran?la Kasr-i Sirin antlasmasindan bu yana degismeyen bir sinirimiz var ama Iran hep arkamizda güvenilmez bir düsman gibi durmus, gerektiginde Avrupa?yla ittifak kurmus, Anadolu?da karisikliklar çikarmis, Isyanlara destek olmus.
Fatih?in Uzun Hasan?la Yavuz?un Sah Ismail?le mücadelesi bir yandan kardes kavgasi gibi bir yandan mezhep kavgasi gibi. Bizim Iran?a karsi antipatimiz taa o zamanlardan kalma. Evet Iran?la Kasr-i Sirin antlasmasindan bu yana degismeyen bir sinirimiz var ama Iran hep arkamizda güvenilmez bir düsman gibi durmus, gerektiginde Avrupa?yla ittifak kurmus, Anadolu?da karisikliklar çikarmis, Isyanlara destek olmus.
Osmanli bu isyanlari çok kanli bir sekilde bastirmis zaman içinde Iran?in Anadolu?da ki Türk unsurlar üzerindeki etkisi ortadan kaldirilmis. Osmanli Iran üzerine yürümemis. Iran Osmanliya saldirmamis. Ama Iran Osmanlinin Orta Asya?ya açilmasina engel olmus. Belki orada Osmanli?ya tabi olabilecek bir yönetim olsaydi, Osmanli?nin Orta Asya?ya açilmasi mümkün olurdu bu da bütün dünya tarihini degistiren bir gelisme olurdu.
(Aslinda bu konular çok karmasik konular, dünya tarihini karsilastirmali incelemek lazim. Osmanli kendini Hiristiyan bati karsisinda Islam?in ve hatta Dogu Hiristiyanligi?nin savunucusu olarak konumlandirmis. Bu nedenle dogusundaki meselelerle kendini görevli hissetmemis. Osmanlinin doguya yönelmesi ayni zamanda Bati?nin da Dogu?ya sarktigi zamanlara rastliyor. Hatta Dogu?ya ve güneye yönelmenin asil sebebi bu. Ama Dogu?ya daha fazla önem verilmesi gerektigi zamanlarda da buna güç yetiremiyor.(Piri Reis?in Hint Okyanusunda yelken açmasi vs.vs?)
Bu günden bahsedecekken tarihe daldik yine. Iran?in hiçbir zaman dogrudan Bati sömürgesi olmadigi söylenir. 19. yüzyil sonu 20. yüzyil basinda Ingiltere ve Rusya arasinda Dogu?nun sömürgelestirilmesi konusunda ?Büyük Oyun? dedikleri amansiz bir rekabet yasanir. Bu rekabette Iran?in kuzeyi Rus bölgesi, güneyi Ingiliz bölgesi gibidir. Asagida ki kopyada göreceginiz gibi 2. Dünya Savasinda Iran kuzeyden Ruslar güneyden Ingilizler tarafindan Isgal edilir. Yani karsilikli olarak iki gücün anlasmasi halinde kolayca yutulacak bir lokma gibidir. Iran?in devlet gelenegini inkar etmiyorum. Iran güçlü bir ülkedir. Hatta entelektüel kalite açisindan Türkiye?den asagi kalir yani yoktur. Belki fazlasi bile vardir.
Bugünkü Iran sinirlari içinde Güney Azerbaycan diye anilan bölge de vardir. Iran da halen hatiri sayilir Azeri nüfus yasar. Gidenler halki bizim gibi bir halk diyorlar. Yani farkliliklarimiz oldugu gibi ortak yanlarimiz da çok.
Iran da 1979 yilinda Islam Devrimi diye tabir edilen bir halk ayaklanmasi sonucu Sahlik rejimi yikilarak yeni bir düzen kuruldu. Bu düzen Batiyla (Ya da Batinin bir kismiyla) bütün köprüleri atti. En sadik müttefiki oldugu Amerika?yla kanli biçakli oldular. Nasil oldu da bu böyle oldu?
Bir kere bu devrimin Bati?li güçlerin kendi aralarinda ki rekabetten destek bularak oldugunu söyleyenler var. Amerikan sermayesinin Sah?tan kurtulma operasyonu olarak degerlendirenler var. Her seyin disardan göründügü gibi olmadigini söyleyenler var. Var oglu var.
Olayin ayrintilarini bilmiyoruz. Ama her iste bir bit yenigi aramamizi gerektiren çok sebep var. Ne ise ne. Iran da bir devrim oldu. Sistem degisti. Bu dünya sisteminin arzuladigi bir seydi ya da degildi. Bunlari bilmiyoruz. Ama bildigimiz bir sey var. Dünya Sistemi denilen sey kendine muhalif olanlarin da muhalefetini kullanabilmeyi basarabilen bir seydir. Dünya Sistemi bu konuda çok mahirdir. Iran devriminden sonra neler oldu:
1- Iran? devrimi Sosyalistlerle Islamcilarin ittifaki ile yapildigi halde, Devrim sosyalistlerin tasfiyesiyle sonuçlandi.
2- Irak Iran?a saldirma cesaretini buldu, ya da buna tesvik edildi. Iran devrimi olmasa Iran Irak savasi da olmazdi.
3- Iran Irak savasi boyunca Amerika dahil bütün silah saticilari her iki ülkeye silah sattilar. Iki ülke de paralarinin gelirlerinin büyük kismini silaha dolayisiyla silah tüccarlarina yatirdi.
4- Bu savas uzun süre dengede devam etti bu süreç içinde Iran?da devrim savas hukuku içinde daha rahat yerlesebildi. Sonunda fiili savas iki tarafin kaybettigi bir sonuçla basladigi noktada bitti.
5- Bu savas boyunca Irak hem savas kabiliyeti olan bir orduya hem de haddinden fazla silah gücüne ulasti.
6- Bu silah gücüne güvenen Saddam Kuveyt?i isgal etti.
7- Amerika Iran devriminden 12 yil sonra Körfeze büyük bir silah gücüyle yerlesti. Irak Kuveyt?ten çikarildi.
8- Amerika Irak?i isgal etti. Su anda Iran Irak?ta Amerika?dan daha etkindir.
Bu sartlar altinda Amerika?nin Iran?a bir operasyon yapabilecegine pek ihtimal vermiyorum. Çünkü Iran söylem ve tavirlariyla:
1- Amerika?nin ve beyni olan Dünya Sistemin Islam?a ve Müslümanlara giydirmeye çalistigi deli gömlegini sahici göstermektedir. Ayrica simdiye kadar da bu deli gömleginin bile isteye giyilmesinde hizmetleri olmustur.
2- Amerika?nin yapacagi operasyonlara mesruiyet saglamakta, Israil için tehdit olustursa da bir güvenlik semsiyesi altinda olmasini da saglamaktadir.
3- Ayrica güncel bir problem olarak Islam dünyasinin Sii ve Sünni diye iki parçali olmasi ve istismar edilebilecek yerlerde bu ayriligin silahli çatismaya vardirilabilmesi için Iran?in bugünkü pozisyonu çok gereklidir.
Bunlari daha da çogaltmak mümkündür. Ama bu yazi yeterince uzadi. (Yukarda yazilanlari Iran karsiti bir propaganda olarak degerlendirmeyin. Iran devlet olarak dost geçinmeye gayret ettigimiz bir komsumuzdur. Halk olarak kardes diyecek kadar yakiniz ve Iran?a bir yabanci ülkenin saldirmasini da elbette arzu etmeyiz.)
Saygilar Sunarim.
Vikipedi?den kopyalanmistir. (Iran (Farsça: ایران), resmi adi Iran Islam Cumhuriyeti(Farsça:جمهوری اسلامی ایران) Güneybati Asya'da ülke.1935'e kadar dünyada Persiyaolarak biliniyordu. Ülke güneyde Basra ve Umman Körfezi, kuzeyde ise Hazar Denizi ile çevrelenmistir. Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Pakistan, Afganistan ve Türkmenistanile kara sinirina sahiptir. Baskenti Tahran'dir.Siilik ülkenin resmi dîni mezhebi ve Farsçaresmi dilidir.
Persiya/Iran, tarihi MÖ 4000'lere kadar giden tarihi ve mevcut yerlesmelerle dünyadaki en eski sürekli uygarliklardan birine ev sahipligi yapmaktadir.Tarih boyunca Iran Avrasya'daki merkezi konumu nedeniyle jeostratejik öneme sahip olmustur ve bir bölgesel güçtür. Iran BM, Baglantisizlar Hareketi, Islam Konferansi Örgütü ve OPEC kurucu üyesidir.Iran siyasal sistemi 1979'da kabul edilen anayasaya göre olusturulan bir kaç karmasik yönetim yapisina göre islemektedir. En yüksek devlet makami simdiki Ayetullah Ali Hamaney'in üstlendigi Iran dini liderligidir.
Iran, uluslararasi enerji güvenligi ve dünya ekonomisinde genis petrol ve dogal gazkaynaklari sonucu önemli bir konuma sahiptir. Iran ismi Aryan kelimesinden gelmektedir ve "Aryanlarin ülkesi" anlamindadir.
Riza Sah sanayilesmeyi, demiryolu tasimaciligini ve yapimini baslatip Iran?dayüksekögretimin temelini atti. Riza Sah, Rusya ve Ingiltere arasinda bir denge politikasi yürüttü ancak 2.Dünya Savasi baslayinca Almanya ile yakinlasmasi Britanya ve Rusya?yi alarma geçirdi. 1941?de 2. Dünya Savasi boyunca Iran demiryolundan yararlanmak amaciyla Iran?i Ingiltere ve SSCB isgal etti.
Isgalin ardindan müttefik güçleri, Sah Riza?nin ülkedeki Alman görevlilerin sinirdisi edilmesi yönündeki isteklerini kabul etmemesi üzerine Sah, oglu Muhammed Riza Pehlevi lehine tahtindan feragat etmeye zorlandi. Sah Riza?nin ülkeden uzaklastirilmasinin ardindan esas olarak isgal güçlerinin denetiminde olmak kaydiylaMuhammed Riza Pehlevi iktidari baslamis oldu.) 
